Proaktif İzleme Teknikleri

Proaktif izlemenin amacı, iş sağlığı ve güvenliği planlarının uygulandığının kontrol edilmesidir.

Diğer taraftan proaktif izlemeler,  kuruluşun sistemlerine, prosedürlerine ve yasal ve endüstriyel teknik standartlara uyumun derecesini izlemeyi amaçlar. Özetle kurum proaktif izleme ile iş sağlığı ve güvenliği alanındaki gelişimini izler.

Proaktif izleme, belirli teknikler izlenerek, beklenen bir performans seviyesine, bir zaman diliminde gerçekleştirilmesi beklenen kurumsal hedeflere kıyasla mevcut durumumuzun ortaya konmasına yönelik irdelemeler yapar. Proaktif izleme, geçmiş olaylara değil hedefler veya gelecek başarılarına odaklanır.

Saha Kontrolleri

Saha kontrollerinin asıl amacı ortadan kaldırılamamış tehlikeleri tespit etmektir.

Saha kontrolleri, iş ekipmanı, çevre ve fiziksel çalışma ortamının resmi, organize ve yapılandırılmış bir incelemesidir. Saha kontrolleri, herhangi bir sayıda uygun niteliklere sahip kişiler bir araya gelmesi ile gerçekleştirilebilir.

İş sağlığı ve güvenliği profesyoneli yasal şartlara veya uygulanabilir standartlara yönelik, veya iş sağlığı ve güvenliği komitesi sahadaki tehlikeli durumları tespit etmek amaçlı saha kontrolleri gerçekleştirebilir. Benzer şekilde işçi temsilcileri de çoğu ülkede iş sağlığı ve güvenliği kontrolleri gerçekleştirirler.

Ulusal İş Müfettişleri, yasal standartlara uygunluk, kaza araştırması veya şikayetlerin soruşturulması amacıyla genellikle habersiz kontroller yapabilirler.

En temel şekliyle, genel bir saha kontrolü formu, mevcut tehlikeleri tespit etmeyi ve açıkça tanımlayabilmeyi kolaylaştıracak bir formatta olur.

Saha Kontrollerinin Kısıtları

Birçok tehlike ortadan kaldırılamaz, bu yüzden öngörülen standartlara uygun olarak kontrol altına alınıp alınmadığının irdelenmesi gerekir. Bu süreç kontrolü gerçekleştiren kişiler tarafından öngörülen standartların ve saha şartlarının çok iyi biliniyor olmasını gerektirir.

Çoğu durumda, tehlikeyi ortadan kaldırmak için, profesyoneller nedenden ziyade belirtilerle ilgileniyor olabilir. Tehlikelere daha derinlemesine odaklanılarak tehlikenin kök nedeninin bulunması ve bu sayede kuruluşun farklı bir bölümünde veya gelecekte aynı tehlike ile karşılaşılmaması sağlanmalıdır.

Bu problemlerin yaşanmaması için saha kontrollerini yapan kişilerin eğitimli ve yetkin olması gerekir.

Saha Kontrolleri Öncesinde

Süreçten en yüksek verimi elde etmek amacıyla saha kontrolünün planlanması ve yapılandırılması gerekir.

Tüm saha kontrolleri, gözlemlenen güçlü ve zayıf yönlerin ortaya konması açısından kayıt altına alınmalıdır. Bu, kuruluşun zaman içindeki ilerlemesini izlemesini sağlayacaktır. Bu nedenle önceki saha kontrolü kayıtlarının incelenmesi, saha kontrolü hazırlığında önemli bir unsurdur.

Denetimin amacı, işyerindeki performansı dahili olarak belirlenmiş ya da yasal standartlar ile karşılaştırmaktır. Bu durum, denetçinin kontrole başlamadan önce bu standartları iyi idrak etmesi için zaman ayırması gerekir.

Pek çok durumda, önceden hazırlanmış kontrol listelerinin kullanılması faydalı olabilir.

Kontrol listeleri, denetçinin kontrol sırasında doğru noktalara bakması ve konsantre olduğu alanda doğru sorular yöneltmesini sağlar. Kontrol listeleri aşağıdakine benzer konu başlıkları içerebilir;

  • İşyeri (zeminler, duvarlar, çatılar, giriş / çıkış);
  • İş ekipmanı (koruma, uygunluk);
  • Kişisel koruyucu donanım (uygunluk, kullanım, depolama);
  • Yangın önlemleri (alarmlar, söndürücüler, kaçış yolları, işaretler);
  • Ergonomi (iş istasyonu düzenleri, manuel kullanım) ve
  • Malzemeler (uygun depolama ve kullanım, tehlikeli ve yanıcı maddeler).

Saha Kontrolleri Sırasında

Denetçi, kontrol sırasında şüpheli yasal ihlaller veya diğer standartları içerecek şekilde notlar almalıdır. Benzer şekilde, yetersiz kontrol edilen tehlikeler için kayıtlar tutulmalı ve tehlikeler ile özel olarak ilgilenilmelidir.

Saha kontrolleri, problemleri tanımlamak kadar standartların izlenmesi ile de ilgilidir.

Denetçi bu nedenle, önceki kontrollere göre gelişmeleri kaydetme konusunda dikkatli olmalıdır.

Kayıtlar mümkün olduğunca kapsamlı olmalı ve depolama alanları ve çalışma alanları vb. tüm ilgili alanları içermelidir. Önemli tehlikeler ve geliştirilmesi gereken alanların tespitinden ziyade küçük ve önemsiz sorunlar ile vakit kaybedilmemelidir.

Saha Kontrolleri Sonrasında

Sadece tehlikelerin tanımlanması ve listelenmesi istenen standartlara erilmek için mümkün değildir, bu nedenle kontroller sonrasında düzeltici faaliyet tanımlamalarına ihtiyaç vardır. Bir saha kontrolünün ardından, tehlikeleri ortadan kaldırmak veya kontrol altına almak ve hatta daha sonra tekrar meydana gelmesini önlemek için alınması gereken aksiyonları tanımlamak önemlidir.

Alınacak önlemlere tanımlarken; önceliklendirmek, net sorumluluk ve termin atamaları yapmak, aksiyonların herhangi bir zamanda takibini yapabilmek adına önem taşır.

Genel işyeri kontrolleri, iş sağlığı ve güvenliği profesyoneli ve kurum için değerli bilgiler sağlarken bu uygulamanın üç farklı kısıtından bahsedilebilir.

  • Bazı tehlikeler kolayca gözlemlenemeyebilir, örnek: psikolojik stres, kötü proses tasarımı;
  • Bazı tehlikeler her zaman mevcut değildir; aralıklı mekanik arızalar, tank taşmaları, belli durumlarda ortaya çıkabilecek tehlikeler; ve
  • En az tehlikeler kadar önemli olan güvensiz davranışlar (tehlikeye maruz kalmaya neden olan insan davranışları).

Bu nedenle saha kontrolleri yöntemini diğer yöntemler ile de desteklemek gerekir. Bu kısıtlar sonraki kısımlarda belirtilenlere benzer tekniklerin kullanımı ile azaltılabilir.

İş Güvenliği Örneklem Yürüyüşleri

İş güvenliği örneklemleri, gözlemcilerin genellikle önceden belirlenmiş bir rotada normal yürüyüş hızları ile gerçekleştirdikleri ve gördükleri uygunsuzlukları not ettikleri rastgele bir örnekleme alıştırmasıdır. Örneklem yürüyüşü sırasında not alınan güvensiz durum veya davranış sayıları genel iş sağlığı ve güvenliği performansına yönelik fikir verir. Bu yöntemde skorlama gözlemcinin dikkati ve yetkinliğine bağlı olacağından sınırlı bir güvenilirlik sunar ancak orta ve uzun vadede performansın gelişimi ile ilgili durumu ortaya koyabilir.

İş Güvenliği Turları

İş güvenliği turları, işyerinde kabul edilebilir tertip düzen, güvenli erişim, yangın önlemleri vb. standartlarının sağlanıp sağlanmadığını irdeleyen çoğunlukla plansız incelemelerdir. Bu turlar detaylı saha kontrolleri değildir ancak hem yönetim taahhüdünün ortaya konması hem de işyerindeki güvenli ve güvensiz uygulamalarının vurgulanması amaçlayan güzel bir araçtır. Tur sırasında bazı tehlikeler tanımlanabilir ancak turlar tehlikelerin detaylı analizinden iş sağlığı ve güvenliği performansı ile ilgili çok genel bir kanı oluşturmayı amaçlar.

İş güvenliği turlarının tamamlanmasının ardından, tespit edilen iş sağlığı ve güvenliği sorunlarının belirtildiği yazılı bir gözlem raporu oluşturulur. Bu rapor geleceğe yönelik, iş güvenliği örneklem yürüyüşleri ve turlarının kapsamını oluşturabilir, hedefler atanmasına altyapı oluşturabilir.

İş Güvenliği Anketleri

Araştırma anketlerinde olduğu gibi, bir iş güvenliği anketi normalde bir uzman tarafından belirli bir alandaki güçlü ve zayıf noktaları belirlemek amacıyla gerçekleştirilir. Anket sonuçları detaylı raporlar halinde yayınlanır. Benzer şekilde bu detaylı raporlar kurumsal hedeflere ulaşma yolundaki çabaların etkinliğini ortaya koyar.

İş Sağlığı ve Güvenliği Denetimleri

1960’lı yıllardan beri bir dizi ticari denetim sistemi kullanılmaktadır. Bununla birlikte, bunların çoğu gerçek denetim sistemleri değildi, çünkü bir yönetim sistemine göre karşı ölçüm yapmamaktaydılar. Sadece iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili fiziksel standartların denetimleriydiler.

ILO-OHS İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri Rehberi, denetimi şu şekilde tanımlamaktadır;

“Tanımlanmış kriterlerin yerine getirilme derecesini belirlemek için kanıt elde etmek ve nesnel olarak değerlendirmek için sistematik, bağımsız ve belgelenmiş bir süreç.” Bu mutlaka bağımsız bir dış denetim (kurum dışından bir denetçiye yaptırılan) anlamına gelmez.

Denetimler, denetlenen faaliyetten bağımsız ve yetkin olan kişiler tarafından yapılmalıdır. Bu kişiler kuruluş içinden de seçilebilir. Farklı zamanlarda ve farklı nedenlerle, denetimlerin aşağıdaki soruları kapsaması gerekecektir:

  • Kuruluşun genel İSG yönetim sistemi, gerekli İSG performans standartlarını yakalayabiliyor mu?
  • Kuruluş İSG ile ilgili tüm yükümlülüklerini yerine getiriyor mu?
  • İSG yönetim sisteminin güçlü ve zayıf yanları nelerdir?
  • Kuruluş amaç ve hedefleri doğrultusunda asıl yapması gerekeni yapıyor mu?

ISO 45001 yönetim sistemi aşağıdaki gibi bir denetim bileşeni gerektirir:

“Kuruluş, aşağıdakiler amaçlara yönelik gerçekleştirilecek periyodik iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi denetimleri için bir denetim programı ve prosedürü oluşturmalı ve sürdürmelidir:

İş sağlığı ve güvenliği yönetim sisteminin, şartname gereklerini içeren iş sağlığı ve güvenliği yönetimi için planlanan düzenlemelere uygun olup olmadığını belirlemek:

· Etkin şekilde uygulandığı ve sürdürüldüğü; ve

· Kuruluşun politika ve hedeflerine ulaşmada etkililiği;

· Önceki denetimlerin sonuçlarını gözden geçirme altyapısına sahipliği; ve

· Yönetime denetim sonuçları hakkında bilgi sağlaması.”

ILO – OHS standardı aşağıdakileri gerekli kılar;

“Denetim aşağıdakileri kapsamalıdır;

  • İSG politikası
  • Çalışan katılımı
  • Sorumluluk ve yükümlülükler
  • Yetkinlik ve eğitim
  • İSG yönetim sistemi dokümantasyonu
  • İletişim
  • Sistemsel planlama, gelişim ve uygulama
  • Önleme ve kontrol önlemleri
  • Değişim yönetimi
  • Acil durumların önlenmesi, hazırlığı ve hareket planı
  • Satın alma
  • Sözleşmeler
  • Performans izleme ve yönetimi
  • İş kazaları, meslek hastalıkları, olayların araştırılması ve sağlık güvenlik performansına etkileri
  • Denetim
  • Yönetimin gözden geçirmesi
  • Önleyici ve düzeltici faaliyetler
  • Sürekli gelişim ve
  • Gerekli olabilecek diğer kriter ve elemanlar”

Bir takvimi içeren denetim programı, kuruluşun faaliyetlerinin risk değerlendirmesi sonuçlarına ve önceki denetimlerin sonuçlarına dayanmalıdır. Denetim prosedürleri, denetimlerin sıklığı, metodolojisi, denetimlerin gerçekleştirilme esasları, sonuçların raporlanması ile ilgili sorumluluk ve gereklilikleri kapsamalıdır. Mümkün oldukça denetimler, incelenen faaliyet için doğrudan sorumluluk sahibi olanlardan bağımsız personel tarafından yapılmalıdır.

Denetim soruları sıklıkla “evet” şeklinde yanıtlandığında olumlu puanlanır. Nitelikli cevaplar için genellikle bir hüküm vardır (örneğin “çıkışlar işaretli ve aynı zamanda açık tutulmuş mu?”).

Kanıtlar çeşitli kaynaklardan elde edilebilir;

  • Kişiler (görüşmeler)
  • İşyeri gözlemleri
  • Belgeler (kayıtlar, raporlar, prosedürler vb.)

Kapsamlı bir denetim çok ayrıntılıdır. Kriterler hakkındaki bu ayrıntılı inceleme aşağıdakileri sağlamak adına yapılır;

  • Var mı?
  • Yeterli mi? Ve
  • Etkin uygulama var mı?

Bir iş sağlığı ve güvenliği yönetim sisteminin veya detayının varlığı bir somut kanıtların varlığı ile teyit edilebilir. Yönetim sisteminde yer alan detayın yeterli olup olmadığına karar vermek bir meseledir. Denetçi, söz konusu yönetim sisteminin etkinliği hakkında karar verebilmek için gerekli yeterliliğe (yani bilgi, yetenek, eğitim ve deneyim) sahip olmalıdır. Son olarak, yönetim sisteminin veya incelenen çalışma sisteminin kullanılıp kullanılmadığı, yine bir süre zarfında izlenebilecek bir gerçektir.

Kurum içindeki personelin görüşmeleri, kurum içindeki farklı seviyelerden görüş almak ayrı ayrı belirlenmiş olabilir. Örneğin, bir grup yöneticinin görüşü, bir önlemler zincirinin yerinde olduğu ve yürütüldüğü şeklinde olabilir, oysa, alt seviyedeki çalışanlar durumu farklı yorumlayabilir. Onlara göre o önlem zinciri sahada efektif olarak uygulanmıyor olabilir.

Denetimin Nedenleri

Sistemin etkinliğinin değerlendirilmesi, iş sağlığı ve güvenliği süreçlerinin iyileştirilmesi için güçlü bir yönetim aracı olarak kabul edilir. Bu alandaki çoğu profesyonel, denetimlerin temel amaçlarından birinin sürekli iyileştirme olduğunu savunmaktadır (Burr, 1997, Hunt, 1999 Willborn ve Cheng, 1994; Russell, 1997; Russell ve Regel, 1996; Walker, 1998; Ramsey, 1998).

Ramsey, etkili bir denetim olmadan, tüm kontrol sistemlerinin zaman içinde bozulma eğiliminde olduğunu gözlemlemiştir. Ramsey, ayrıca gerçekte bazı sapmaların meydana geldiğini ve belki de standartların korunmadığını veya fark edilmeyen değişikliklerin gerçekleştiğini gözlemlemiştir. Standartların kontrolünde bu “sapma” nın önlenmesinde etkili bir yöntem düzenli denetimdir. Etkili bir denetim, bu tür bir sapmayı erken bir aşamada belirleyecek ve zamanında düzeltici eylem sağlayacaktır.

Bağımsızlık

Bir denetimin bağımsızlığını göstermek önemlidir. Yönetim sistemi belgelendirme denetimi kuruluşları bu bağlamda akreditasyon merkezi tarafından ciddi bir gözetim altındadır.

Bu akreditasyon kuruluşları aşağıdakiler gibi Ulusal ve Uluslararası birbirine bağlı yapıları içerir:

  • Birleşik Krallık Akreditasyon Servisi;
  • Avrupa Akreditasyon İşbirliği; ve
  • Uluslararası Akreditasyon Sözleşmeleri

Denetimin Güvenilirliği

Karaptrovic ve Wilborn(1999), denetleme faaliyetlerini gerçekleştirirken, denetçilerin tarafsız ve bağımsız bir şekilde denetim kanıtı toplamaları ve doğrulamaları gerektiğini belirtmişlerdir. Nesnellik ve bağımsızlık, iki ayrı, fakat birbiriyle ilişkili, denetimin temel ilkeleri olarak belirlenmiştir. Nesnellik, denetim sürecinin ve sonuçlarının tutarlılığı, kanıtların önemliliği, uygun metodoloji kullanımı, denetime sistematik bir yaklaşımın uygulanması ve yanlılıktan uzak olması ile ilgilidir. Tutarlılık, aynı sistemi aynı kriterlere göre denetleyen iki denetçinin benzer sonuçlara varması gerektiği anlamına gelir.

Çevre ve İSG Denetimlerinin Ortak Yönleri

Çevre ve İSG denetimleri, iç ya da müşteri gereksinimlerine karşı kalitenin aksine, genellikle yasal olan standartlara uygunluğun değerlendirilmesini gerektirdiği için ortak özellikleri paylaşmaktadır.

Hangi denetim protokolü kullanılırsa kullanılsın, temel amaç bağımsız olarak standart ve sürekli iyileştirmeye uyumu doğrulamaktır.

Bir Denetim Sistemi Geliştirme

Denetim, bir dizi ilkeye dayanarak kurgulanır. Bu ilkeler, denetimin bir kurumun performansını geliştirmek için hangi konuda harekete geçebileceği hakkında bilgi sağlayarak, yönetim politikaları ve kontrollerini desteklemede etkin ve güvenilir bir araç olmasını sağlar. Bu ilkelere bağlılık, denetim sonuçlarının ilgili ve yeterli olmasını sağlamak ve benzer koşullarda benzer sonuçlara ulaşmak için denetçilerin birbirlerinden bağımsız olarak çalışmasını sağlamak için bir önkoşuldur.

İş sağlığı ve güvenliği denetiminin başarısını sağlamak için, üst düzey yöneticilerden ve ilgili kilit taraflardan zaman ve bilgi sağlamaları için destek ve taahhüt almak önemlidir.

Denetim sürecinin kilit aşamaları planlama, görüşme ve doğrulama, acil geri bildirim sağlama, rapor yazma, bulguları iletme ve eylemleri takip etmektir.

Denetim sistemini geliştirirken, denetim programının doğasını, kapsamını ve sıklığını, kıyaslama yapılacak standartları ve gereken kaynakları göz önünde bulundurmak gerekir.

Planlama aşamasında, denetim türü belirlenmelidir. Örneğin; dikey veya yatay. Yatay denetim, aynı süreci farklı gruplar veya bölümler arasında değerlendirirken, dikey denetim belirli bir bölümdeki tüm faaliyetleri değerlendirir. Yatay denetimler, çalışanların eğitimi ve iç kontroller gibi irdelemeler için uygun olabilir. Bir şirketin veya departmanın genel sistemini incelerken her iki denetim yaklaşımı da kullanılır.

Ayrıca, denetimin kapsamlı mı yoksa küçük bir kısım için mi olacağı ve denetim personelinin bireysel veya ekip denetçileri, yerel veya bağımsız denetçiler tarafından uygun şekilde seçilip seçilmediği belirlenmelidir. Bir denetim protokolünün sağlanması ve denetim becerileri eğitimi gerekli olabilir.

Denetim anketleri ve puanlama sistemlerinin geliştirilmesi gerekebilir veya özel denetimler satın almaya veya kullanmaya karar verilebilir. Soru sayısı kurumdaki risklerin karmaşıklığına ve seviyesine bağlı olacaktır. Üst düzey yöneticiler, yöneticiler ve çalışanlar için farklı sorular geliştirilmesi gerekebilir. Puanlama sistemi, risk seviyelerini yansıtmak için ağırlıklandırmayı ve mevzuata ve iç / dış standartlara uyumu gerektirebilir. Bilgisayar teknolojisi, toplanan verileri depolamak ve analiz etmek ve raporların üretilmesine ve performans eğilimlerinin izlenmesine yardımcı olmak için kullanılabilir.

Bir denetimden önce, yeni denetim sürecinin amacını ve sonuçlarını bildirmek ve gerekli olduğunda denetim programının etkinliğinin değerlendirilip gözden geçirilebilmesi için bir pilot denetim yapılması fayda sağlar.

Reaktif Ve Proaktif İzleme Genel Kıyaslaması

Tablo 3 – İzleme sistemleri

Kaza   istatistikleri

  • Geçmiş başarısızlıklara dayanan verilerdir.
  • Geçmiş veriler mevcut veya gelecekteki   sorunları ortaya çıkaramaz.
  • Veriler yanlış olabilir.
  • Trendleri ortaya çıkarabilir.
  • Önceliklendirme için kullanışlıdır.
  • Raporlamada yanıltıcı olabilir.
  • Sıfır kaza geçmişi düşük risk olduğunu ifade   etmez

https://egeconsulting.com/isg-yonetim-danismanligi/

Saha   kontrolleri

  • Bir standarda bağlı olarak kontrol edilmeyen   tehlikeleri ortaya çıkarmak için yapılır.
  • Bir kaza olmadan yapılır.
  • Standartlara uyumu açıkça gösterir.
  • Düzeltici faaliyetlerden ziyade “düzeltmeler”   e yol açarlarsa büyük ölçüde reaktif olabilirler.
  • Somut kanıtlar güvenilirliği sağlar.

İş   güvenliği örneklem yürüyüşleri

  • İyileşme için bir yöntem veya karşılaştırma   girişimidir.
  • Yalnızca örnekleme, tüm resmi ortaya koymaz.
  • Az zaman alır.
  • Çalışanları dahil etmek için kullanılabilir.

İş   güvenliği turları

  • Genel bir izlenim sağlama niyeti
  • Detaya girilmez

Kaza araştırmaları

Araştırma sonuçları   olay altında yatan nedenleri ortaya çıkarsa da istatistiki veriler kısıtlar   içerir.

Etkinlik çalışmayı   gerçekleştirenlerin yetkinliğine ve güvenilirliğe bağlıdır.

İş güvenliği anketleri

Özel konu   başlıklarına odaklanır. Detaylı olabilir.

Denetimler

İş sağlığı ve güvenliği yönetim sisteminin   varlığını, yeterliliğini ve etkin uygulamasını test eder, proaktiftir.

İş Sağlığı Ve Güvenliği Karşılaştırmalı Değerlendirmesi (Benchmarking)

Özgün anlamında, karşılaştırma ölçütü (benchmark), anketlerde ve kıyaslama çalışmalarında kullanılan bir referans noktasıdır. Buradan yola çıkarak karşılaştırmalı değerlendirme (benchmarking), bir “standart” ile karşılaştırmak anlamına gelmektedir. Daha yakın zamanlarda, karşılaştırmalı değerlendirme, bir iş geliştirme aracı haline gelmiştir. İş sağlığı ve güvenliği yönetimi de dahil olmak üzere bir kuruluşun çalışmalarının herhangi bir alanına uygulanabilir.

Karşılaştırmalı değerlendirme, veriyi karşılaştırmak ya da rakipleri kopyalamaktan ziyade, diğerlerinden öğrenmek, kurumun süreçteki güçlü ve zayıf yönleri hakkında gerçekleri ortaya çıkarmak ve daha sonra öğrenilen dersler üzerine aksiyon almak ile ilgilidir. Ancak bu bakış açısı ile gerçek iyileşme sağlanır.

Karşılaştırmalı değerlendirme; kuruluşlar iş mükemmelliğini hedeflediğinden ve “en iyi” veya en azından ortalamadan daha iyi olma beklentilerinden dolayı, kendi başına bir amaç değil, bir araç olarak görülmelidir.

İş sağlığı ve güvenliği kıyaslaması, sürekli iyileştirme sağlamayı amaçlayan beş aşamalı bir döngüdür.

Aşama 1: Hangi konuda karşılaştırma değerlendirmesi yapılacağına karar verilmesi

Karşılaştırmalı değerlendirme, sağlık ve güvenliğin herhangi bir yönüne uygulanabilir, ancak önceliklendirmeye ihtiyaç vardır. Yüksek tehlike ve riskli konular, en fazla zararın verilebileceği alanlar olduğu için, başlangıç için makul yerlerdir.

Risk değerlendirmelerinin bulguları bu konuda yol gösterici olabilir. Kuruluşta veya endüstrideki ciddi kaza ve meslek hastalıkları verileri, özellikle ortak sebeplerin tespit edilebildiği durumlarda öncelikleri belirtebilir.

Hem sağlık hem de iş güvenliği süreçleri dikkate alınmalıdır.

Performans verileri, örneğin kaza ve meslek hastalıkları istatistikleri, tamamlanan risk değerlendirmelerinin yüzdesi önceliklerin nerede olabileceğinin bir göstergesidir.

Süreçlerin de karşılaştırmalı değerlendirmeleri yapılabilir. Bu çalışmalar ne olup bittiğini ve nasıl daha iyi yapılabileceğini göz önünde bulundurarak gerçek iyileşmeyi sağlar. Örnek olarak operasyonel (örneğin, belirli bir tehlikenin nasıl kontrol edildiğini) veya yönetim düzeyinde (örneğin olayların nasıl araştırıldığını, risk değerlendirmelerinin yapıldığını) irdelemeler yapılabilir.

Aşama 2: Mevcut konumun analiz edilmesi

Başlangıç pozisyonunu tanımlanması ile başlanması önerilir. Bu aşamada kurumun seçilen konuda iş sağlığı ve güvenliği mevzuatını karşılayıp karşılamadığını irdelenir.

Kuruluşun şu an nerede olduğu ve nerede olmak istediği ve başarının nasıl ölçümleneceği sorularına odaklanılır. Bu, kıyaslamalı değerlendirme yoluyla sağlanacak iyileştirmelerin ölçülmesine katkı sağlayacaktır. Verilere dayalı nicel veya nitel ölçümler uygulanabilir. Örneğin iş sağlığı ve güvenliği eğitimini tamamlayan yöneticilerin yüzdesi veya yönetim eğitiminin kalitesi ile ilgili algıları.

Ortak olarak uygulanan denetim sonuçlarına yönelik kıyaslamalı değerlendirmeler de yapılabilir.

Aşama 3: Partner seçimi

Büyük kuruluşlar hem kuruluş içinde hem de dışarıdan partnerleri bulabilir. Daha küçük kuruluşlar muhtemelen dışarıdan bakmaya ihtiyaç duyacaklardır, çünkü kendi firmalarının içinden seçebilecekleri potansiyel partnerlere sahip olma ihtimalleri azdır.

Aşama 4: Partner ile çalışma

Doğru planlama ve hazırlık ile bu aşama daha kolay gerçekleşir;

  • Gerçekçilik – mevcut olanaklar ile yapılabileceğin ötesine geçmemek.
  • Partnere karşılaştırılabilecek veriler sunulması.
  • Partnere saygı gösterme – şartnameye sadık kalınması.
  • Zaman çizelgelerine uyum.

Aşama 5: Ders çıkarma ve harekete geçme

Bulgulara dayanarak bir eylem planı hazırlanır ve SMART hedefler oluşturulur.

Eylem planı uygulanır ve ilerlemesi düzenli olarak gözden geçirilir. Sorun varsa, üstesinden gelmek için partner ile tekrar iletişim kurmak yararlı olabilir.

Sürekli iyileştirme unutulmamalıdır – standartlar yukarı doğru değişirse, karşılaştırmalı değerlendirmeyi yenileme ihtiyacı doğar.

İş Sağlığı Ve Güvenliği Performansının Gözden Geçirilmesi

Kuruluşlar, iş sağlığı ve güvenliği performanslarını ölçerek ve değerlendirerek, deneyimlerinden ders çıkararak riskleri yönetme yeteneklerini koruyabilir ve geliştirebilirler.

Performansın gözden geçirilmesi, performansın yeterli olup olmadığına ve standartların korunup korunmadığına, yani risklerin uygun şekilde kontrol edilip yönetildiğine dair kararlar vermek için izleme teknikleriyle toplanan verilerin analiz edilmesi işlemidir.

Gözden geçirme birçok şekilde yapılabilir ve hem resmi hem de gayrı resmi olabilir. Resmi gözden geçirmeler, resmi raporların yayınlandığı yıllık yönetim incelemelerinde ve resmi olmayan gözden geçirmeler ise departman toplantılarında, iş güvenliği toplantılarında veya iş güvenliği tartışma gruplarında periyodik olarak yapılabilir.

Bu gözden geçirme sürecine girdiler; sadece yapılan izlemenin sonuçları değil, aynı zamanda kurumun iş sağlığı ve güvenliği hedefleri, organizasyonel düzenlemeleri, sistemleri ve prosedürleri ve herhangi bir dış standart veya beklentileri olabilecektir.

Sürecin çıktıları ise; paydaş raporlarının yayınlanması, performans hedeflerinin veya standartlarının yeniden belirlenmesi ile birlikte, gözlemlenen herhangi bir yetersizliği ele almak için yapılacak eylem ve iyileştirme planları olacaktır.

Performans standartları, olumlu bir iş sağlığı ve güvenliği kültürünün temelidir ve kuruluşun kurum içinde eylem ve gelişim planları oluşturmasını sağlar. Performansın gözden geçirilmesi ayrıca kurum dışındaki ilgilenen taraflara raporlar için gereken bilgileri sağlar.

Kilit Performans Göstergeleri (KPGler)

Kuruluşların, en önemli performans standartlarını kilit performans göstergeleri (KPGler) şeklinde belirlemeleri oldukça yaygındır. Bunlar bir bütün olarak departman, bireysel veya bunların bir kombinasyonu olarak belirlenebilir.

Kuruluşun genel iş sağlığı ve güvenliği performansını değerlendiren KPG’ler aşağıdakileri içerebilir;

  • İş sağlığı ve güvenliği sistemi gerekliliklerine uyum derecesinin değerlendirilmesi;
  • İş sağlığı ve güvenliği sisteminin bulunmadığı veya yetersiz olduğu alanların belirlenmesi;
  • Belirli amaç ve hedeflere ulaşılmasının değerlendirilmesi; ve
  • Doğrudan, altta yatan ve kök nedenlerin, eğilimlerin ve ortak özelliklerin analiziyle birlikte kaza, meslek hastalığı ve olay verilerinin analizi.

Bu göstergeler olumlu iş sağlığı ve güvenliği kültürünün gelişimi ile tutarlıdır. Sadece kaza verilerine bakarak yalnızca başarısızlığı ölçmek yerine başarıya ve gelişime vurgu yaparlar.

Kuruluşlar ayrıca, daha önce belirtildiği gibi, aşağıda belirtilen konularda, diğer kuruluşlara karşılaştırılan performansını da değerlendirebilir.

  • Aynı sektörde benzer yapım yöntemleri ile çalışan kuruluşlarla kaza oranları;
  • Benzer risklerin yönetim şekilleri; ve
  • Yönetim sistemi içinde iş sağlığı ve güvenliği yönetimi ile ilgili farklı bir bakış açısı ve yeni görüşler sağlamak için diğer kuruluşlarda kullanılan yönetim uygulamaları ve teknikleri.

Yıllık Raporlamalarda İş Sağlığı ve Güvenliği

Yıllık raporlar, kuruluşların iş sağlığı ve güvenliği riskleri de dahil olmak üzere önemli riskleri yönetme konusundaki risk profillerini ve performanslarını açıklamalarını sağlayan bir araçtır. Sürekli iyileştirme için bir teşvik olarak, tüm kuruluşların yıllık raporlarında iş sağlığı ve güvenliği performans sonuçlarının bir özetini içermeleri önerilir.

Birleşik Krallık’ta, HSE 2001 adlı rehber, kuruluşların yayınlanan yıllık raporlarında iş sağlığı ve güvenliği konularının nasıl ele alınacağını açıklar. Kuruluş faaliyetleri ve performansıyla ilgili yayınlanan raporlara uygun iş sağlığı ve güvenliği bilgileri dahil edilmelidir. Bu, kuruluşun etkin iş sağlığı ve güvenliği riski yönetimi konusundaki taahhüdünü paydaşlara göstermektedir. Ayrıca, kuruluşun iş sağlığı ve güvenliği performansını izleme ve iyileştirme ihtiyacı konusunda tetikte olduğunu göstermektedir.

Bir kuruluşun iş sağlığı ve güvenliği performansının iyileştirilmesine katkısını vurgulamak için rapor etmek isteyebileceği başka iş sağlığı ve güvenliği gelişmeleri olabilir. Asgari olarak, yıllık rapor iş sağlığı ve güvenliği risklerini kontrol etmek için sistemlerin etkinliğini içeren temel iş sağlığı ve güvenliği konularını ele almalıdır.

Raporlama aşağıdaki bilgileri içermelidir;

  •  Şirketin iş sağlığı ve güvenliği politikasının kapsamı;
  • Çalışanlar ve faaliyetlerden etkilenen diğer kişiler tarafından karşı karşıya kalınan önemli riskler ve onları kontrol etmeye yönelik stratejiler ve sistemler;
  • İş sağlığı ve güvenliği hedefleri;
  • Raporlama döneminde iş sağlığı ve güvenliği hedeflerine ulaşma ve sonraki dönemde iş sağlığı ve güvenliği planlarındaki ilerleme;
  • Kuruluşun iş sağlığı ve güvenliği performansına etki eden özel gelişmeler (örneğin, yapım yöntemleri, teknolojik değişim veya çalışanların yetkinliklerindeki değişim);
  • Geçmiş performansa dayanan ve dikkat çekici olan, gelecek yıllar için önemli iş sağlığı ve güvenliği planları; ve
  • Çalışanlara danışma yöntemleri ve çalışan temsilcileri hakkındaki düzenlemeler.
  • Eğer gerekli bilgiler şu anda mevcut değilse, sonraki raporlarda yayınlanmak üzere bilgi toplamak için atılan adımların belirtilmesi gerekir.
  • Ek olarak, dönemsel rapor, iş sağlığı ve güvenliği performansına yönelik aşağıdaki bilgileri sağlamalıdır;
  • İş sağlığı ve güvenliği hakkındaki yetkili otoritelere bildirilmesi gereken yaralanma, meslek hastalığı ve tehlikeli olayların sayısı;
  • Herhangi bir ölümün ve bu olayın tekrarlanmasının önlenmesi için alınan önlemlerin kısa ayrıntıları;
  • Yaralanma, uzuv kaybı veya diğer sağlık sorunları dahil olmak üzere tüm fiziksel ve ruhsal sağlık nedenlerinden dolayı kaybedilen toplam çalışma günü sayısı. ve
  • Raporlama döneminde çalışanın uğradığı mesleki hastalığı ve işe bağlı hastalıkların kuruluşa toplam maliyeti.

Birleşik Krallık’taki İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü Yayını olan “Raporlama Performansı”, raporlamanın üç seviyeye ayrılabileceğini belirtmiştir.

  •  Seviye 1 ‘Düşük kapsamlı’ iş sağlığı ve güvenliği raporları – Bu raporlar, tüm kuruluşlar tarafından verilmelidir. Tipik olarak, bulgular müdürler tarafından derlenir ve faaliyet raporunun bir bölümünde sunulur;
  • Seviye 2 ‘Kapsamlı’ iş sağlığı ve güvenliği raporları – Bu raporlar, yalnızca bir uyumluluk sağlamayı hedeflemenin ötesine geçerek iyi iş sağlığı ve güvenliği performansının kuruma her yönü ile faydası olduğunu kabul eden ve buna inanan kuruluşlar tarafından hazırlanır;
  • Seviye 3 ‘Harici’ iş sağlığı ve güvenliği raporları – Bu raporlar kamusal itibara değer veren ve dış paydaşlarla diyaloğun uzun vadeli sürdürülebilirliklerinin kilit bir bileşeni olduğunu kabul eden kuruluşlar tarafından yayınlanır.

3. seviye raporlama için, kuruluşlar “harici” iş sağlığı ve güvenliği raporlarını Genel Raporlama Girişimi (Global Reporting Initiative) ilkelerine göre genel KSS raporlaması bağlamında planlamalıdırlar.

Sonuçlar

İş sağlığı ve güvenliği, bir rekabet üstünlüğü unsuru olmaya başladıktan bu yana kurumlar iş sağlığı ve güvenliği alanında ne kadar başarılı olduklarını anlamaya çalışmak, mevcut durumlarını ortaya koymak, mevcut duruma istinaden hedef koymak ve kendilerini iç ve dış pazardaki diğer rakipler ile kıyaslayabilmek amacıyla performans ölçümlemeleri yapma ve bu performansı izleme gereksinimi duymuşlardır. Gerek sürekli gelişen rekabet ortamında dikkate alınan karşılaştırmalı değerlendirme ölçütleri gerek kurumların genel yaklaşımları farklı ölçümleme ve izleme türlerinin geliştirilmesini sağlamıştır.

Proje çalışmasında da belirtilen reaktif ölçümleme türleri endüstride en sık kullanılan ölçümlemeler olarak karşımıza çıkmaktadır. Kaza ve olay verilerine dayalı bu ölçümlemeler kurumların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki gayretlerinin sonuçları niteliğinde olup karşılaştırmalı değerlendirmeye oldukça uygundur. Kurumların aynı pazardaki rakiplerinin başarıları ile kendilerini kıyaslamaya duyarlı olmaları bu ölçümleme yönteminin daha sık kullanılmasının sebeplerindendir.

Reaktif ölçümlemede veriler kolaylıkla toplanır. Ancak yapılan ölçümleme tamamlanmış bir dönemin başarı düzeyini ortaya koyar. Bu dönemdeki başarı düzeyi bize geleceğe yönelik yeteri kadar ışık tutamaz. Bu nedenle en önemli kısıtı olarak bize gelecek performansımız ile ilgili bilgi sunamamasıdır.

Kurumlar ayrıca pazardaki rakipleri ile kendilerini kıyaslamak ile birlikte kendi gelişimlerine odaklanmayı tercih edebilirler. Sahalarındaki güvensiz ortam tespitleri, denetim skorları, risk değerlendirme çalıştayları, saha turları, örneklem yürüyüşleri, verilen İSG eğitim miktarları gibi herhangi bir kaza veya olay olmaksızın mevcut resmi ortaya koyan verilerin zamana bağlı izlenmesi olarak tanımlanan proaktif ölçümlemeler, kaza ve olay gerçekleşmeden önce kurumu yönlendirerek gelecek performansını iyileştirme olanağı sunar.

Proaktif ölçümlemeler için veriler reaktif veriler kadar kolay toplanmayabilir. Ayrıca yapılan ölçümlemelerin güvenilirliği kaygısı öne çıkar. Bu nedenle bu ölçümlemelerin yeterli eğitim ve deneyime sahip profesyonellerce yapılması önerilir. Bu kısıtlarına rağmen, proaktif ölçümlemeler kurumların gelecek performansını iyileştirmek amacı ile daha fazla fayda sağlar.

Kurumlar iki farklı performans ölçümleme yönteminden de fayda sağlayabilir. Bu nedenle performans izleme prosedürlerinde ve dönemsel (yıllık) raporlamalarında her iki yöntemi de değerlendirmeleri önerilmektedir. Bu yaklaşımla kurumun hem pazardaki rakipler ile olan başarı kıyaslamalarını yapabilecek, hem de kendi gelişimine odaklanarak gelecek performansını iyileştirmek için fırsat yakalayabilecektir.

Kaynaklar

HSE 2003, HSG48; Reducing Error and Influencing Behaviour. Health and Safety Executive. [Electronic Journal], http://www.hse.gov.uk/pUbns/priced/hsg48.pdf

ISO 45001:2018; Occupational Health and Safety Management Systems, Requirements with Guidance for Use, British Standardization Institute.

ITS EN SO 19011:2011; Kalite ve Çevre Yönetim Sistemleri Teknik Kılavuzu, Türk Standartları Enstitüsü.

HSE 2005, Corporate Health & Safety Performance Index (CHaSPI): Health and Safety Executive. [Electronic Journal], http://www.hse.gov.uk/research/rrpdf/rr393.pdf

HSE 2001, A Guide to Measuring Health and Safety Performance. Health and Safety Executive. [Electronic Journal], http://www.hse.gov.uk/opsunit/perfmeas.pdf

IOSH 2015, Reporting performance. Guidance on Including Health and Safety Performance in Annual Reports. Institution of Occupational Safety and Health. [Electronic Journal], https://www.iosh.co.uk/News/Guidance-on-including-health-and-safety-performance-in-annual-reports.aspx

İstanbul, 22 Ocak 2020

Özgür Cengiz

Kurucu Direktör

Ege Consulting

Diğer Çalışmalarımız;
İş güvenliği sertifikası
NEBOSH
Akredite Eğitimler